Verantwoording

Dank zij de verhalen die (oud-)inwoners van Garmerwolde hebben verteld, hebben we als Historische Commissie deze publicatie kunnen maken. Daarbij hebben we dankbaar gebruik gemaakt van de eerdere verhalen die in onze dorpskrant Garmer & Thesinger Express hebben gestaan, aangevuld met nieuwe verhalen. Deze nieuwe verhalen komen van twee middagen die we als Historische Commissie hebben georganiseerd. De eerste middag was onze traditionele foto- en praatmiddag in het voorjaar van 2019, waarin we samen met (oud-)inwoners proberen aan de hand van oude foto’s en andere documenten de geschiedenis van Garmerwolde te reconstrueren. Op deze middag bleek dat er nog veel oorlogsverhalen waren die we nog niet eerder hadden gehoord. Daarom hebben we in het najaar van 2019 een aparte middag georganiseerd om juist die oorlogsverhalen vast te leggen. Daarnaast zijn nog verschillende mensen geïnterviewd en hebben we ook Garmerwolder oorlogsverhalen uit andere documenten geciteerd. Waarvan het ons bekend was, hebben we de bronnen weergegeven.

Bij de verhalenvertellers hebben we tussen haakjes vermeld hun geboortejaar, eventueel sterfjaar en het adres waarop de verhalenverteller woonde in de oorlogstijd. Het lukte ons niet volledig te zijn. Ook zijn daarin vast fouten geslopen, maar dat is niet moedwillig gebeurd. En ze zijn zeker niet de verhalenvertellers aan te rekenen. Als Historische Commissie nemen wij daarvoor de verantwoordelijkheid.

Dit boekje zou deel uit maken van een groter programma waarin we 75 jaar bevrijding in Garmerwolde wilden gedenken. Door de corona-pandemie verviel ook ons programma, zoals heel veel activiteiten wereldwijd. Om een beeld te geven van het programma dat we voor Garmerwolde hadden bedacht, hieronder een opsomming:

  • Het eerste exemplaar van dit boekje 'Garmerwolde vertelt' zou op 16 april 2020 (de dag dat Garmerwolde 75 jaar geleden is bevrijd) uitgereikt worden aan wethouder Inge Jongman.
  • Tegelijk zou zij de expositie 'Eten in Oorlogstijd' in Museum Melkfabriek Garmerwolde openen.
  • Bij deze opening zou een lezing worden gegeven over de troepenbewegingen van Groningen naar Delfzijl.
  • Op zaterdag 18 april was een fietstocht georganiseerd door de oude gemeente Ten Boer langs allerlei plekken waarover een verhaal uit de oorlog te vertellen is. Ook Garmerwolde was in deze fietstocht opgenomen.
  • Op zondag 19 april zou een bevrijdingsconcert plaatsvinden in de kerk van Garmerwolde waar het Gemengd Mannenkoor Garmerwolde samen met DOOK een optreden zou verzorgen.
  • Maandagmiddag 20 april zouden de kinderen van de basisschool in het dorp diverse locaties met oorlogsverhalen bezoeken, waaronder het graf van de familie Van der Reyden op het kerkhof in Garmerwolde.
  • Nabestaanden van de gesneuvelde Canadese bemanning van het vliegtuig bij Thesinge zouden een bezoek brengen aan Ten Boer en daarbij ook Garmerwolde aandoen.
  • Dinsdag 5 mei zou een bevrijdingsmaaltijd zijn georganiseerd, waar inwoners van Garmerwolde onder het genot van een maaltijd, samen konden spreken over de waarde van vrijheid.

Het is allemaal anders gelopen. We hebben gezien dat vrijheid in oorlogstijd en vrijheid in coronatijd op veel vlakken overeenkomt, en op veel vlakken verschilt. Bedreigd door een zichtbare of een onzichtbare vijand: we hebben opnieuw geleerd onze vrijheid te koesteren. 

Dit boekje vertelt de verhalen van 75 jaar geleden. We zitten nog middenin het verhaal van Covid-19.

Harm Jan Havenga (1940):
“Als jongsten van de vijf kinderen Havenga mochten we mee naar een filmvoorstelling. Het was in de schuur van de boerderij Bus (Dorpsweg 1). Mijn zus Grietje (zeven jaar) en ik liepen er heen, aan de hand van één van de officieren die in onze voorkamer ingekwartierd waren. Ik denk dat hij zelf ook kleine kinderen had. We zaten op strobalen en volgens mij ging de film over de bevrijding van Arnhem. Wij hadden natuurlijk nog nooit een film gezien. Ook mochten we af en toe mee naar de Centrale Keuken en kregen daar iets lekkers te eten. Deze keuken was naast ons huis, in de schuur van de boerderij van Blink aan de Oude Rijksweg, naast het dorpshuis.”

Bronnen
Beukema, J.O., Het geslacht Groeneveld van Garmerwolde, Schoorl, 1992

1940-1945 Thesinge-Garmerwolde, Garmer & Thesinger Express, april 1995
Garmer & Thesinger Express, april 1992, februari 1996, december 2010
Hoek, J.R. van der, Klein, H. van der, Inundatie 1944-1945 in woord en beeld, Uitgeverij Profiel, Bedum, 1985

Met dank aan
De uitgave van dit boekje is mede mogelijk gemaakt door subsidies van de gemeente Groningen, Gebiedsteam Ten Boer.

Verder gaat onze dank uit naar de redactie van de Garmer & Thesinger Express, naar uitgeverij Profiel in Bedum, naar Waterschap Noorderzijlvest en naar diverse particulieren die artikelen en/of foto’s ter beschikking stelden.