Kerk
| Gebouwd in | 2e helft 13e eeuw, toren begin 14e eeuw |
| Functie | kerk en ontmoetingsplaats |
Kerk
Hier bij de kerk van Garmerwolde moet u zich beslist even de tijd gunnen om de oude omgeving op u te laten inwerken. Zo’n acht- á negenhonderd jaar geleden waren de Groningers hier bezig om de stenen te bakken die nodig waren voor de bouw van deze kerk en toren (tweede helft dertiende eeuw). Of er voor die tijd al een houten kerkje heeft gestaan is onbekend. In ieder geval moet er toen al een goed georganiseerde groep parochianen/dorpelingen hebben gewoond. De kerk is in romano-gotische stijl gebouwd en was misschien wel de eerste of één der eersten in deze streek. Bij een restauratie, midden negentiende eeuw is het (vervallen en ingestorte) schip afgebroken.
Beroemd zijn de fascinerende gewelfschilderingen van Jan van Aken. Onlangs, in 2013, zijn deze grondig gerestaureerd/geconserveerd. Verder staat er een prachtige preekstoel en een imposante familiebank (een zogenaamd herengestoelte van de familie Julsingh, bewoners van de Tackenborg). En naast het ingangsportaal staat een curieuze grafzerk waarop in rijmvorm vermeld staat dat ene Harmannus Sebastiani (pastor) zijn zes vrouwen heeft overleefd. Verder zijn er op de vloer nog een paar interessante grafstenen te ontdekken en bezit de kerk een fameus ‘van Oeckelen’ orgel, onlangs (2019) gerestaureerd.
De toren
De toren bij de kerk heeft net zoals de kerk ook een verdedigende en beveiligende functie gehad voor de toenmalige dorpsbewoners. Met name het raam tegenover de trap op de eerste verdieping is zodanig gebouwd dat daar pijl en boog goed gehanteerd kon worden. Ook was het van binnenuit afsluitbaar.
Hoewel de toren gebouwd is in dezelfde periode als de kerk, is de Romano-gotiek veel minder duidelijk afleesbaar dan aan de kerk. Aan de muren van de binnenkant van de toren zijn vele grafzerken bevestigd. Deze zijn bij de restauratie in 187x verwijderd uit de kerk en/of afkomstig uit de vloer van het destijds afgebroken schip.
Het uurwerk
In de 17e eeuw kreeg de toren een uurwerk. Mogelijk was dit het uurwerk dat er nu nog staat, maar het had toen geen slinger maar een waag. Nadat Chr. Huygens het slingerprincipe had ontdekt is het uurwerk omgebouwd tot een slingeruurwerk. In de negentiger jaren van de vorige eeuw is het uurwerk gerestaureerd. Bij de verbouwing van de toren in 2020 is het uurwerk verplaatst naar de begane grond. Het heeft een prominente plaats gekregen net naast de ingang.
De luidklok
Boven de uurwerkzolder hangt de enige overgebleven klok. In de toren staat namelijk een klokkenstoel voor wel drie luidklokken. Of er ooit drie gehangen hebben is niet bekend maar twee hebben er tot aan de tweede wereldoorlog wel gehangen. De ene klok is opgeëist door de Duitse bezetter. De andere klok is door burgers van Garmerwolde in de sloot naast het kerkhof gegooid waar hij de oorlog heeft overleefd. In de wand van de klok is een inscriptie gegoten waar te lezen valt dat de klok in 1604 is gemaakt door Gert Puwels uit Emden.
Stichting Oude Groninger Kerken
Sinds 2003 zijn de kerk en toren eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken. De Plaatselijke Commissie beheert het geheel. De SOGK heeft de grote, kostbare restauraties die in de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden, mogelijk gemaakt. De kerk is nu te huur voor culturele evenementen, kerkdiensten, trouwlocatie enzovoort.
Schoolkerk
Sinds 2020 zijn de kerk en toren onderdeel van het landelijke project ‘Feest! In Oost en West’. Een onderdeel van ‘Feest! Weet wat je viert’ van het Catharijneconvent uit Utrecht. De Stichting Oude Groninger Kerken is voor het noorden partner in dit project. In de kerk en toren is daartoe een permanente expositie ondergebracht over feesten in de kerk. In de robuuste losstaande toren voert een nieuwe spiralende, cyclische trap langs acht interactieve, verrassende presentaties van religieuze feesten uit het christendom en de islam. Met boven in de toren een prachtig uitkijkpunt over het Groninger land (symbolisch voor de Hemelvaart). Door de week bezoeken schoolgroepen vanuit het basisonderwijs deze ‘schoolkerk’. In het weekend is de expositie voor iedereen toegankelijk. Informatie en tickets verkrijgbaar bij het kleine restaurant/ontvangstgebouw schuin achter de kerk.
| Bronnen | www.kerkgarmerwolde.nl www.groningerkerken.nl/nl/sogk/projecten/feest-in-oost-en-west Jan van Dijk |
| Foto toren | Peter de Kan |